Η Γαλιά με μια ματιά

Η Γαλιά είναι χωριό της επαρχίας Καινουργίου, του νομού Ηρακλείου Κρήτης. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Φαιστού της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου. Απέχει περίπου 5 χιλιόμετρα από τις Μοίρες και 55,6 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. Έχει πληθυσμό 916 κατοίκους. Το χωριό φημίζεται για την φιλοτιμία και την εργατικότητα των κατοίκων του. Την εργατικότητα των Γαλιανών υποδηλώνει η δοξασία πως «όταν ο Θεός μοίραζε αγαθά στις διάφορες περιοχές, στην Γαλιά έριξε μια σκαλίδα» και πως «στη Γαλιά ο ήλιος δεν δύει ποτέ» (γιατί οι Γαλιανοί συνέχιζαν δουλεύουν και μετά τη δύση του ηλιου).

Γεωγραφική θέση

H Γαλιά είναι χτισμένη σε υψόμετρο 239 μέτρα (γεωγραφικό μήκος 24.8678837903 και γεωγραφικό πλάτος 35.0740480817).

Η γεωγραφική της θέση προσφέρει πανοραμική θέα: Βόρεια το τοπίο κυκλώνει η οροσειρά του Ψηλορείτη, του «Διγενή η Σέλα», τα Σκούρβουλα. Νότια ο κάμπος της Μεσαράς, η οροσειρά των Αστερουσίων και τα χωριά του κάμπου. Νοτιοδυτικά  ο λόφος του μινωικού ανακτόρου της Φαιστού.  Δυτικά διακρίνεται ο κόλπος της Μεσαράς, το Λυβικό πέλαγος, τα Παξιμάδια -και όταν ο καιρός είναι καλός- η Γαύδος και η Γαυδοπούλα. Ανατολικά μια σειρά λόφων. Το χωριό περιβάλλεται από ελαιώνες.

Το ήπιο εύκρατο κλίμα που επικρατεί στην περιοχή και οι πολύ ευνοϊκές καιρικές συνθήκες καθιστούν ιδιαίτερα ευχάριστη τη διαμονή σ’ όλες τις εποχές του χρόνου.


Ιστορία

Η Γαλιά αποτελεί ένα από τα παλιότερα χωριά της περιοχής. Αναφέρεται ως τοπωνύμιο ήδη από 1577 σε ενετικά έγγραφα (απογραφή Francesco Barozzi) με το όνομα Galea, και ως οικισμός από τον Καστροφύλακα με το όνoμα Gaglia με 120 κατοίκους το 1583. Πληθυσμιακά το χωριό αναπτύχθηκε κυρίως μετά το 1920 με την εγκατάσταση πολλών κατοίκων από τα Βορίζια. Το 1920 η Γαλιά, με τους οικισμούς Μονόχωρο και Απόλυχνο, έγινε αγροτικός δήμος Γαλιάς με 370 κατοίκους και από το 1928 λειτούργησε ως κοινότητα έως το 1994.

Η Γαλιά, με τους οικισμούς Μονόχωρο και Απόλυχνο, υπήρξε έδρα της ομώνυμης κοινότητας έως το 1994. Από την 1η Ιανουαρίου 1995 συνενώθηκε με το Δήμο Μοιρών. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, ήταν Τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Μοιρών με έκταση 13.700 στρέμματα. Από το 2010 σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης ανήκει στο Δήμο Φαιστού (Τοπική Κοινότητα Γαλιάς, δημοτική κοινότητα Μοιρών).


Οικονομία – Αθλητισμός-Πολιτισμός

Οικονομική δραστηριότητα.

Οι Γαλιανοί ζουν σε έναν εύφορο τόπο και με εργατικότητά τους πρόκοψαν και προκόβουν. Στην πλειονότητά τους οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια οπωροκηπευτικών(θερμοκηπιακές ή υπαίθριες καλλιέργειες), με την ελαιοκομία, την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία.

Μάλιστα στο παρελθόν σε άμεση συνάρτηση με την αγροτική ζωή στη Γαλιά λειτούργησαν: Μορφωτικός Σύλλογος

Σήμερα εκτός από τις αμιγώς αγροτο-κτηνοτροφικές δραστηριότητες στο χωριό λειτουργούν ελαιουργικές επιχειρήσεις, επιχείρηση τυποποίησης ελαιολάδου, χωματουργικές επιχειρήσεις, ξυλουργικές επιχειρήσεις, επιπλοποιεία, κομμωτήρια, κατάστημα λευκών ειδών, παντοπωλεία, αρτοποιείο, ζαχαροπλαστείο, πρατήριο υγρών καυσίμων.Αγροτοπαίδων, Γεωργικός Συνεταιρισμός, Συνεταιριστικό Ελαιουργείο, συνεταιριστικό συσκευαστήριο οπωροκηπευτικών.


Εκπαίδευση

Στην κοινότητα της Γαλιάς λειτουργούσε ανέκαθεν Δημοτικό σχολείο. Σήμερα διαθέτει Νηπιαγωγείο, στεγάζεται στις αίθουσες του παλιού Δημοτικού σχολείου. Το κτίριο βρίσκεται στην πλατεία του Ηρώου.

Το 6θέσιο Δημοτικό Σχολείο Γαλιάς βρίσκεται στην είσοδο του χωριού στη θέση “Πλατάνι”  είναι κτισμένο το 1970-71. Πρόκειται για κτίριο με πέντε αίθουσες, γραφεία εκπαιδευτικών και ένα μεγάλο προαύλιο χώρο. Εξαιτίας του σεισμού της 12ης Οκτωβρίου 2013 το κτίριο του σχολείου κρίθηκε ακατάλληλο από τις Τεχνικές Υπηρεσίες και οι μαθητές στεγάζονται έως σήμερα σε λυόμενες αίθουσες.

Σε φάση ολοκλήρωσης βρίσκεται και ο Βρεφονηπιακός Σταθμός Γαλιάς. Το κτίριο βρίσκεται λίγα μέτρα βορειότερα του Δημοτικού σχολείου.


Αθλητισμός

Το 1983 δημιουργήθηκε το ποδοσφαιρικό σωματείο ως Αθλητικός Όμιλος ΔΟΞΑ ΓΑΛΙΑΣ. Τα πρώτα χρόνια την ομάδα απάρτιζαν κατά κύριο λόγο Γαλιανοί παίκτες. Η Δόξα Γαλιάς αγωνίστηκε στα τοπικά πρωταθλήματα. Από το 2009 η ομάδα παρουσίασε ανοδική πορεία και ανέβηκε στην Α1 ΕΠΣΗ. Την ποδοσφαιρική σεζόν 2014- 2015 η ομάδα κατέκτησε τη 2η θέση στο πρωτάθλημα της Α1 ΕΠΣΗ. Από το 2018 η ομάδα δεν βρίσκεται στην ενεργό δράση. Το σωματείο είχε ιδρύσει και Ακαδημία Ποδοσφαίρου. Η Γαλιά διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο.


Σύλλογοι

Στη Γαλιά δραστηριοποιούνται  Πολιτιστικός Σύλλογος και Σύλλογος Γυναικών.


Πρόσβαση- Αξιοθέατα- Διαμονή

Το ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο μέσω των Μοιρών κάνει πολύ εύκολη την πρόσβαση στη Γαλιά. Ο επισκέπτης μπορεί μέσω του αγροτικού οδικού δικτύου να περιηγηθεί στις ρεματιές, στην Κουτσουνάρα, στα Καπελωνιανά, στα πολλά εξωκλήσια. Μπορεί να μεταβεί με αυτοκίνητο ή με ποδήλατο ή και περπατώντας  στο Φράγμα της Φανερωμένης. Το Φράγμα βρίσκεται Δυτικά-Βορειοδυτικά της Γαλιάς. Μέσω αγροτικών δρόμων μπορεί επίσης να μεταβεί στη Φανερωμένη,   στον Λαλουμά, στα Σκούρβουλα και με όχημα 4×4 στο Ζαρό.

Στο χωριό υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια και σπίτια, νεόδμητα ή αναπαλαιωμένα παραδοσιακά πετρόχτιρα. Για διαμονή διατίθεται και ο  χωριάτικος ξενώνας από πέτρα και ξύλο της δωρεάς Μιχ. Νικολούδη.

Γενικά, η Γαλιά προσφέρεται για τον επισκέπτη που θέλει ένα καταπράσινο, ήσυχο και φιλόξενο περιβάλλον.


Διακεκριμένοι Γαλιανοί

Η Γαλιά έχει πλούσια μουσική παράδοση.

Είναι γενέτειρα του γνωστού λυράρη Λευτέρη Ι. Μανασσάκη του Γαλιανού και των αδελφών του: του μονόχειρα λαουτιέρη Μανώλη Ι. Μανασσάκη, της μαντιναδολόγου και τραγουδίστριας Ελένης Μανασσάκη-Ζαχαριουδάκη.

Στη Γαλιά γεννήθηκαν και έζησαν ο σπουδαίος λυράρης Ανδρέας Γ. Νικολούδης, ο λυράρης Μιχάλης Μαραγκάκης και ο εξίσου σημαντικός λυράρης Νικόλαος Ζαχαριουδάκης (Τσαχονικολής).

Η Γαλιά είναι η γενέτειρα των λαουτιέρηδων Αλέκου Φανουράκη και Κωστή Α. Νικολούδη, γιου του λυράρη Ανδρέα Νικολούδη.

Στη Γαλιά γεννήθηκε και ο σεμνός καλλιτέχνης Γιάννης Εμμ. Τσικνάκης, επιδέξιος παίκτης της βιολόλυρας, ανηψιός του Λευτέρη, του Μανώλη και της Ελένης Μανασσάκη. Την οικογενειακή παράδοση συνεχίζει επάξια και ο γιος του Γιάννη, Μανόλης Τσικνάκης στο λαούτο.

Εξαιρετικός λαουτιέρης ήταν και ο αδικοχαμένος Γιώργος Κρ. Ροδουσάκης από το Πετροκεφάλι με ρίζες από τη Γαλιά.

Περήφανη κάνουν τη Γαλιά με τη μουσική τους διαδρομή ο καταξιωμένος λυράρης Κωστής Αντ. Κουτελιδάκης και ο αδερφός του σπουδαίος λαουτιέρης Ανδρέας Αντ. Κουτελιδάκης που έλκουν την καταγωγή τους από τη Γαλιά και είναι εγγονοί του λυράρη Ανδρέα Νικολούδη.

Τη μεγάλη μουσική παράδοση του χωριού συνεχίζουν ο γνωστός λυράρης Μανώλης Μ. Σαββάκης, ο Μιχάλης Δ. Μαραγκάκης κ.ά

Γαλιανή είναι η χαρισματική μαντιναδολόγος και ποιήτρια, Χαριστή Κουκουμπεδάκη.

Στον τόπο καταγωγής του δραστηριοποιείται πλέον και ο κατασκευαστής παραδοσιακών μουσικών οργάνων και δάσκαλος της κρητικής παραδοσιακής μουσικής Δημήτρης Μ. Μαραγκάκης.

Εδώ γεννήθηκε και ο διακεκριμένος καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής και Χοράρχης, Κωνσταντίνος Χ. Σταυρουλάκης.

Επίσης, η Γαλιά γέννησε (και γεννά) ανθρώπους που διακρίθηκαν στον τομέα τους, προσέφεραν στην κοινωνία και ανέδειξαν τη γενέτειρά τους.

Εδώ γεννήθηκαν ο νομικός και δάσκαλος Διονύσιος Νικολούδης και ο ταγματάρχης Εμμανουήλ Νικολούδης.

Η Γαλιά είναι γενέτειρα του γιατρού καρδιολόγου και μεγάλου δωρητή της Γαλιάς, Μιχαήλ Ι. Νικολούδη. Ο γιατρός Μιχάλης Νικολούδης (γεννήθηκε το 1925) ανακαίνισε, το πατρικό του σπίτι στη Γαλιά, το εξόπλισε πλήρως και το δώρισε -μαζί με μέρος της προσωπικής του βιβλιοθήκης- στην τότε κοινότητα Γαλιάς το 1994 προκειμένου να λειτουργήσει ως λαογραφικό μουσείο, βιβλιοθήκη και ξενώνας. Μετά την συνένωση της Γαλιάς με τις Μοίρες η διαχείριση του χώρου πέρασε στο Δήμο Φαιστού. Σήμερα ο χώρος χρησιμοποιείται και συντηρείται από το Σύλλογο Γυναικών Γαλιάς.

Ποικιλοτρόπως έδειξαν την αγάπη τους για τη γενέτειρά τους ο Μύρων Μαραγκάκης και ο Σύλλογος Γαλιανών Αθήνας. 

Οι αδερφοί Μαρκάκη, ομογενείς από τη Βραζιλία ανέλαβαν τη δαπάνη κατασκευής του Ρολογιού της Γαλιάς.

Τέλος, η Γαλιά είναι γενέτειρα δύο λαογράφων και ερευνητών της τοπικής ιστορίας και παράδοσης με πολλές δημοσιεύσεις στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, του Γιώργου Μιχ. Χουστουλάκη και του Φανούριου Εμ. Ζαχαριουδάκη.

Είναι ακόμα η γενέτειρα του χρυσού παραολυμπιονίκη και παγκόσμιου πρωταθλητή, Προέδρου του Συλλόγου ΑΜΕΑ «ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ» και νυν προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Γαλιάς, Μανώλη Στεφανουδάκη.

Η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies και άλλες τεχνολογίες καταγραφής για να εξασφαλίσει την σωστή λειτουργία της, την δυνατότητά σας να επικοινωνήσετε μαζί μας και να δημιουργήσει στατιστικά για την χρήση της.