«Χίτλερ, να μην το καυχηθείς πως πάτησες την Κρήτη,

ξαρμάτωτη την ηύρηκες και λείπαν τα παιδιά τση»

 (Ριζίτικο)

79 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ιστορική μάχη της Κρήτης, η οποία ξεκίνησε το πρωί της 20ης Μαΐου 1941. Η μάχη της Κρήτης, η μεγάλη αεραποβατική επιχείρηση,  κατέχει ξεχωριστή θέση στην  ιστορία της αντίστασης κατά του ναζισμού. Αποτελεί  έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς του Β’  Παγκόσμιου πολέμου και επηρέασε την πορεία του πολέμου. Είναι επίσης σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας στην Ιστορία των λαών.

Η  επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης, με συνθηματικό όνομα «Unternehmen Merkur» (Επιχείρηση Ερμής), από τις χιτλερικές δυνάμεις ξεκίνησε στις 20 Μαΐου 1941 και έληξε τυπικά την 1η Ιουνίου 1941.

 ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ:

6 Απριλίου 1941:  ο Γερμανικός Στρατός επιτίθεται  μέσω Γιουγκοσλαβίας στην Ελλάδα

30 Απριλίου: Ολοκληρώνεται η κατάκτηση της ηπειρωτικής Ελλάδας από τους Γερμανούς.

23 Απριλίου: Ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος  Β’, ο Πρωθυπουργός Εμμ. Τσουδερός και μέλη της Κυβέρνησης φτάνουν στην Κρήτη.

25 Απριλίου :  ο Χίτλερ υπογράφει τη διαταγή για την κατάληψη της Κρήτης. Το σχέδιο  είχε εκπονηθεί από τον αντιπτέραρχο Στούντεντ

14 Μαΐου: Ισχυρός βομβαρδισμός στρατηγικών στόχων στην Κρήτη ως προπαρασκευή των γερμανικών επιθέσεων.

20 Μαΐου: το πρωί αρχίζει η  γερμανική επίθεση από αέρος.  Μετά από σφοδρό βομβαρδισμό, σμήνη μεταφορικών αεροσκαφών πραγματοποιούν ρίψεις αλεξιπτωτιστών στην περιοχή Χανίων-Μάλεμε.  Στις περιοχές Ρέθυμνου και Ηρακλείου η γερμανική επίθεση εκδηλώνεται από τις απογευματινές ώρες της ίδιας ημέρας.

21 Μαΐου:  Καταλαμβάνεται το  χωριό Μάλεμε από τους Γερμανούς

22 Μαΐου: Απόπειρα ανακαταλήψεως του αεροδρομίου του Μάλεμε από τις ελληνοβρετανικές δυνάμεις αποτυχαίνει.

22/ 23 Μαΐου: Ο βασιλιάς και η ελληνική κυβέρνηση αποχωρούν από την Αγία Ρουμέλη με  βρετανικό αντιτορπιλικό προς τη Μέση Ανατολή.

25 Μαΐου: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Κάντανο.

26 Μαΐου: Καταλαμβάνεται ο Γαλατάς. Οι συμμαχικές δυνάμεις έχουν περιέλθει σε δύσκολη θέση.

27 Μαΐου: Αποφασίζεται η εκκένωση της Κρήτης από τον συμμαχικό στρατό.  Καταλαμβάνονται τα Χανιά

28 Μαΐου: Αρχίζει η αποχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων από τα Σφακιά προς τη Μέση Ανατολή.  Ιταλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Σητεία.

29 Μαΐου: Καταλαμβάνεται το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο.

30 Μαΐου: Ολοκληρώνεται η αποχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων.

31 Μαΐου Το τελευταίο Βρετανικό πλοίο παραλαμβάνει μέρος των συμμαχικών στρατευμάτων. 5.500 άνδρες που δεν κατορθώνουν να επιβιβαστούν παραδίδονται, συλλαμβάνονται από τους Γερμανούς  ή καταφεύγουν στα βουνά της Κρήτης.

1 Ιουνίου: Ολόκληρη η Κρήτη βρίσκεται υπό Γερμανοϊταλική κατοχή.

Οι υπερασπιστές της Κρήτης

Η Κρήτη, λίγες μέρες πριν από την επίθεση είναι «ξαρμάτωτη». Η Κρήτη ήταν αφοπλισμένη από το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά και η άμυνα της Κρήτης είχε παραμεληθεί. Η 5η μεραρχία Κρήτης, που πολέμησε στο ελληνοαλβανικό μέτωπο, μετά την συνθηκολόγηση είχε εγκλωβιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και δεν  μπόρεσε να επιστρέψει στο νησί και να ενισχύσει την άμυνα του.. Την άμυνα της Κρήτης είχαν αναλάβει περίπου 30.000 Άγγλοι, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί στρατιώτες που μεταφέρθηκαν εσπευσμένα  στο νησί μετά την κατάρρευση του ελληνογερμανικού μετώπου,  8 τάγματα Ελλήνων νεοσυλλέκτων που μεταφέρθηκαν στην Κρήτη από την Πελοπόννησο, οι σπουδαστές της Σχολής Χωροφυλακής και της Σχολής Ευελπίδων. Οι υπερασπιστές του νησιού  δεν διέθεταν επαρκή οπλισμό και εφόδια. Όμως, σύμμαχοι και ‘Ελληνες πάλεψαν με ηρωισμό και αυτοθυσία για να αποτρέψουν την κατάληψη της Κρήτης  από τους Γερμανούς.

Η σθεναρή και απρόσμενη αντίσταση των Κρητικών

Η γερμανική επίθεση, που ξεκίνησε το πρωί της 20ης Μαΐου στα Χανιά  και το απόγευμα της ίδιας μέρας επεκτάθηκε στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο, συνάντησε την σθεναρή αντίσταση του ντόπιου πληθυσμού. Οι Γερμανοί πίστευαν ότι θα καταλάμβαναν την Κρήτη σε λίγα εικοσιτετράωρα. Δεν είχαν υπολογίσει την αντίσταση μέχρις εσχάτων των ντόπιων. Με τόλμη και αυτοθυσία άνδρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά, ρίχτηκαν σε μια άνιση μάχη. Πολέμησαν τους από αέρος  εισβολείς  με απαρχαιωμένα όπλα, με ό,τι μέσα είχαν: με τσεκούρια, αξίνες ακόμα και πέτρες. Η ηρωική τους στάση προκάλεσε τον θαυμασμό τόσο των Ελλήνων, όσο και  των Συμμάχων.

Τα αποτελέσματα

Τελικά η Κρήτη υπέκυψε κάτω από το βάρος της ναζιστικής  πολεμικής μηχανής. Η 10ήμερη μάχη στοίχισε ακριβά και στις δυο πλευρές Οι απώλειες υπήρξαν πολύ σοβαρές.

Αφενός οι Γερμανοί  κατέλαβαν το νησί, αλλά η επιτυχία  τους είχε μεγάλο κόστος: χιλιάδες νεκρούς, η 7η αερομεταφερόμενη μεραρχία διαλύθηκε, εκατοντάδες αεροπλάνα καταστράφηκαν. Ο διοικητής του ΧΙ γερμανικού σώματος αεροπορίας αντιπτέραρχος Στούντεντ αναγκάστηκε να ομολογήσει ότι η Κρήτη υπήρξε «ο τάφος των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών». Ο αποδεκατισμός των αλεξιπτωτιστών είχε ως συνέπεια να μη τολμήσουν οι Γερμανοί μέχρι το τέλος του πολέμου παρόμοια επιχείρηση

Κυρίως όμως, η Μάχη της Κρήτης καθυστέρησε την επίθεση της Γερμανίας  κατά της Ρωσίας, που είχε προγραμματιστεί για τις 18 Μαΐου 1941, και έδωσε τη δυνατότητα στους Ρώσους να κερδίσουν χρόνο για να αμυνθούν. Τελικά, η  Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης  άρχισε στις 22 Ιουνίου 1941.

Βέβαια μεγαλύτερο ήταν το τίμημα για τους υπερασπιστές της ελευθερίας της Κρήτης. Χιλιάδες σύμμαχοι νεκροί στο πεδίο της μάχης, πολλοί τραυματίες,  άλλοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Εκατοντάδες Έλληνες νεκροί στο πεδίο της τιμής.

Το Γ` Ράιχ δεν ξέχασε  την αντίσταση των Κρητικών. Ακολούθησαν τρομερά αντίποινα και ωμότητες από τους κατακτητές σε βάρος του άμαχου πληθυσμού. Εκτελέστηκαν εκατοντάδες -μάχιμοι και άμαχοι. Άλλοι  οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν χωριά.  Η Γερμανική κατοχή απλώθηκε σε όλο το νησί, ταυτόχρονα όμως άρχισε και η αντίσταση του Κρητικού λαού.

Ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει για τη Μάχη της Κρήτης:

« Σαράντα μέρες γύριζα το περασμένο καλοκαίρι την Κρήτη, για να δω τα χωριά που γκρέμισαν κι έκαψαν οι βάρβαροι και τους άντρες και τις γυναίκες που τους έντυσαν τη μαύρη αρματωσιά του πένθους. Περίμενα ν’ ακούσω κλάματα και να δω χέρια ν’ απλώνονται να ζητούν την βοήθεια. Και βρήκα ανυπόταχτες, απαράδοτες ψυχές και κορμιά μισόγυμνα πεινασμένα Κι’ αλύγιστα. (…)

Ο Κρητικοί αλήθεια αγαπούν παράφορα τη ζωή και συνάμα ποτέ δεν φοβούνται το θάνατο. Μέσα από τα χαλασμένα χωριά που πέρασα, πάνω από τα νεοανοιγμένα μνήματα που δρασκέλισα, πίσω από τις κουβέντες που άκουσα, ακατάπαυτα διαπίστωσα τούτη τη μεγάλη δισυπόστατη παλικαριά: παράφορη αγάπη για τη ζωή και άφοβο αντίκρισμα του θανάτου.

Αδάμαστες ψυχές οι Κρητικοί, χιλιάδες τώρα χρόνια, παλεύουν στα κακοτράχαλα Κρητικά βουνά την πείνα, την γύμνια, τους βαρβάρους. Κι’ ούτε η μοίρα ούτε οι άνθρωποι μπόρεσαν ποτέ να τους κάμουν να σκύψουν το κεφάλι.(…)

Άοπλοι, ανοργάνωτοι, χωρίς βοήθεια από κανένα, οι Κρητικοί από τα χωριά, από τα βουνά, κατέβαιναν στ’ ακρογιάλια, να υπερασπιστούν το νησί τους από τους άγριους, πάνοπλους αλεξιπτωτιστές που κατέβαιναν. (…)

Οι Γερμανοί είχαν ορίσει να πάρουν την Κρήτη σε 24 ώρες Ήξεραν πως οι Κρητικοί ήταν άοπλοι, πως όλοι οι νέοι ήταν επιστρατευμένοι και βρίσκονταν ακόμη στην Ελλάδα και πως οι Άγγλοι μήτε στρατό αρκετό είχαν μήτε αεροπλάνα. Ήταν λοιπόν σίγουροι πως σε 24 ώρες θα παίρναν την Κρήτη. Έκαμαν 8 μέρες. Έξη χιλιάδες αλεξιπτωτιστές σκοτώθηκαν από τα ραβδιά και τις μαχαίρες. (…)

Δεν ξέρω αν υπάρχει στον κόσμο μια άλλη χώρα, όπου οι χωρικοί να βλέπουν τον πόνο, τη θυσία, την ατομική τους καταστροφή από τόσο ύψος. (…)  Πιστεύουν στο αγαθό αυτό οι Κρητικοί, όπως πιστεύουν στην ελευθερία. Πολεμούν, ξέροντας πως αν δεν μείνει τ’ όνομά τους, θα μείνει και θα ζήσει το έργο τους.»

Ο Νίκος Καζαντζάκης καταγράφει τις απώλειες στο χωριό Άνω Μέρος Αμαρίου, 1945

Αντί επιλόγου:

Κρήτη εκάτεχες εσύ τι μοίρα σε προσμένει

κι όμως απεφάσισες να γίνεις δοξασμένη

χιλιάδες Αλεξιπτωτιστές πέσαν στα χώματά σου

μ’ αμέσως αντικρύσανε πια είναι η λεβεντιά σου

Κρήτη μου όμορφο νησί Κρήτη μου δοξασμένη

θεριά σε πολεμήσανε μα πάντα ήσουν αντρειωμένη.

(Ριζίτικο)

 

Οπτικοακουστικό υλικό:

1. Η μάχη της Κρήτης, στη ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, του Χρίστου Βασιλόπουλου

2. “Η μάχη της Κρήτης” (20-29 Μαΐου 1941)

 

3. Κώστας Μουντάκης-Η μάχη της Κρήτης

4. Βασίλης Σκουλάς – Ριζίτικο: Χίτλερ να μην το Καυχηθείς,

Από τον δίσκο “Κρητών Έπος – Μουσική – Τραγούδια – Μαρτυρίες – Ένα Αφιέρωμα στη Μάχη της Κρήτης”.

 

Φωτογραφίες